Hasan Azaklı*
Bu yazıyı 10 Arlık 2017 tarihinde yitirdiğimiz,11 Aralık 2017 tarihinde Kemalpaşa ilçesinde sonsuzluğa uğurladığımız, Beşikdüzü Köy Enstitüsü mezunu eğitimci ve meslektaşım emekli İlköğretim Müfettişi Ziya Gümüş’ün anısına ithaf ediyorum.
Ülkemizde çok yönlü insan yetiştirebilme için bu eğitimi verebilecek öğretmenlerin yetiştirilmesi amacıya dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile dönemin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç (Tonguç Baba) tarafından projelendirilip uygulamaya konulan ilk girişim köy enstitüleridir.
Ulusal kurtuluş savaşından sonra ülkede hem okur yazarlık hem de nüfusun çoğunluğunu oluşturan köylerde okul sayıları çok küçük oranda ve düşük düzeyde bulunmaktadır. Anadolu coğrafyası eğitimsiz mecalsiz bırakılmış durumdadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında yeterli öğretmen bulunmayışı nedeni ile ilkokulların ilk üç sınıflarında eğitmen olarak yetiştirilip istihdam edilen köy eğitmenlerince öğretmen ihtiyacı giderilmeye çalışılmıştır. Ancak büyük oranda köylü olan yani kırsal yerleşimde ülke nüfusunun ağırlıkta olması göz önüne alınarak, hem köylüyü her yönüyle aydınlatacak, hem de çok yönlü insan yetiştirebilecek öğretmen yetiştirme için köy enstitüleri modeli uygulamaya sokulmuştur.
Bu okullara İlkokulu başarı ile bitirmiş zeki köy çocukları seçilmiş ve bu çocuklar köy enstitülerinde eğitime alınmıştır. Köy enstitülerinde duvar örücülüğünden sıva yapmaya, tarımsal çalışmalardan her türlü hayvancılığa, halk oyunlarından müzikal çalışmalara, fidecilikten ilk yardım verebilme yetisi çalışmalarına, tiyatrodan spora, örücülükten yapıcılığa kısacası akla gelebilecek ve insan yaşamında gerekli olan her türlü beceri ve bilginin kazandırılması hedeflenmiştir.
Bu okullardan mezun olan öğrenciler Anadolu’nun köylerine öğretmen olarak atandılar. Köy Enstitülerinden mezun olup köylere atanan öğretmenler o dönemde cahil bırakılmış Anadolu insanını aydınlatmayı ve bilgilendirmeyi temel amaç haline getirdiler. Her türlü ve çok yönlü yetiştirilen bu öğretmenler köylerde hem lider hem de bilim öncüsü oldular. Bu şekliyle Köy enstitüleri ülkemizde çok yönlü insan yetiştirmenin ilk nüvesi olması açısından eğitim tarihimizde çok önemli bir yer tutmaktadır. Ne yazık ki bu bilim ve aydınlanmacı nitelikteki eğitim kurumları o dönemdeki kompradorlar ve toprak ağaları tarafından tehlikeli bulunarak, anadolu insanlarının aydınlanmasından korkarak Türkiye Büyük Millet Meclisindeki temsilcileri tarafından sabote edilerek devre dışı bırakılmıştır.
Eğitim müfredatları içeriği açısından en dikkat çeken husus ise Köy enstitüleri müfredatının bilimsel, çok yönlü ve fonksiyonel olarak insanı geliştirici bir müfredat içeriğine sahip olmasıdır. Oysa günümüzdeki öğretim müfredatları incelendiğinde bilim dışı, skolastik, gerici ve hurafelerle dolu bir içerik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum bile basit anlatımıyla eğitimde ne denli gericileşmenin içine bilinçli olarak düşürüldüğü hususu açıkça kendini göstermektedir.
*Emekli İlköğretim Müfettişi
Eğitimci Yazar
