50 Yıl Önce Hopa’da Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Yaşam Üzerine Bir İnceleme (*)

0
999

Hasan Azaklı

Bu yazı yakın tarihte Hopa’mızın genel durumunu gelecek  kuşaklara yansıtmak için kaleme alınmıştır.

Hopa ilçesinde 1967 yılında 10 lokanta, 5 otel, 7 berber ve 1 adet hamam bulunmaktadır. PTT tarafından görülen hizmetler incelendiğinde Hopa-Pazar arasında kuranpatör (telefon ağ sistemi) sistemi ile gerekli takviyelerin yapılıp Hopa ve civarı telefon konuşmalarının Pazar ilçesi üzerinden sağlanacağı belirtilmektedir. İlçeye bağlı sadece 2 köy  telefon hizmetinden yararlanmaktadır. Haberleşme araçları olarak ilçede 1297 çalışan radyo mevcut bulunmaktadır.

İlçede elektrik üretim ve tüketim durumu incelendiğinde; ilçede  ilk elektrik şebekesi 1938 yılında yapılmış olup bu şebekenin 1 adet 25 HP’lik dizel akupl ve saatte 18 kw/h enerji veren alternatörle elektrik üretiminin yapıldığı daha sonra abonenin fazlalaşması üzerine 1950 yılında 1 adet 70 HP’lik hidro santral tevzi tesislerinin iller bankasınca yapıldığı görülmektedir. Bu yapılan tesis de ihtiyaca cevap veremeyince satın alınan 2 adet  56 ve 112 HP’lik dizellerle enerji takviyesi yapılmış bulunulmaktadır. Hopa ilçesinde 1967 yılında  bir hidro elektrojen grubu ile Liman şantiyesine bağlı bir termo elektrojen  grubunun mevcut olduğu, Tenvirat ve sanayi için belediye şantiye santralından 90-95 kw/h elektrik enerjisinin üretildiği ve  222.665 kw/h elektrik enerjisinin tüketildiği görülmektedir. İlçede elektrik enerji kaynaklarının incelenmesinde; Hopa Belediyesine ait bir adet 75 HP gücünde 56 kw/h’lık Hidro elektrojen grubu santralinin olduğu, Hopa Çay Fabrikasının toplam 460 HP gücünde 4 adet  ve 296 kw/h kapasiteli  dizel elektrojen grubu santralin olduğu, aynı şekilde Hopa çay atölyesinde ise toplam 246 HP gücünde 4 adet ve 160 kwH kapasiteli dizel elektrojen grubu santralin bulunduğu kayıtlarda yer almaktadır. 1967 yılında Hopa ilçesinde 293.593 kw/h elektrik enerjisi üretilmiş ve aynı yıl 222.805 kw/h’lık tüketim yapılmıştır. 1967 yılı itibarı ile Hopa’da toplam 476 adet elektrik abonesi mevcut bulunmaktadır.

Sağlık hizmetleri açısından mevcut durum incelendiğinde; 1967 yılında Hopa merkezde, Yoldere köyünde ve Kemalpaşa’da sağlık ocakları, Kuledibi mahallesi, Sugören, Liman, Sarp, Hendek, Çavuşlu, Başköy ve Çamurlu köylerinde de sağlık evleri mevcut bulunmaktadır. Hopa sağlık merkezinin yatak kapasitesi 10 adettir. 1963 yılında 3084 adet poliklinik yapılmış olup yatan hasta sayısı 397’dir. 1964 yılında 4149 poliklinik yapılmış olup, yatan hasta sayısı 495’tir. 1965 yılında poliklinik sayısı 4149 olup, yatan hasta sayısı 504 olarak görülmektedir. 1966 yılında ise yapılan poliklinik sayısı 4682 olup yatan hasta mevcudu 457’dir. Aynı şekilde 1967 yılında ise 3958 poliklinik yapılmış olup yatan hasta sayısı 450 olarak görülmektedir.

Eğitim durumu açısından ilçedeki sayısal  veriler analiz edildiğinde; 1966-1967 öğretim yılı sonu itibarı ile Hopa ilçesinde 25 adet köyde okulun mevcut olduğu anlaşılmaktadır. Bu köy okullarında 20’si öğretmenli 5 tanesi eğitmenli olarak eğitim ve öğretim hizmetleri sürdürülmektedir. Ayrıca Hopa ilçe merkezinde 1 adet ortaokul mevcut olup bu ortaokulda 1966-1967 eğitim öğretim yılında 3 kadın ve 8 erkek olmak üzere toplam 11 öğretmen görev yapmakta olduğu, ilgili okulda 89 kız ve 394 erkek öğrenci olmak üzere toplam 483 öğrencinin öğretim gördüğü anlaşılmaktadır. Hopa merkezde 20 derslikli toplam 3 adet ilkokul mevcut bulunmaktadır. 1965 genel nüfus sayımı sonucuna göre Hopa’da okuma yazma oranı %51.8 olarak belirlenmiştir.

Ulaşım ve nakliye hizmetleri genel olarak incelendiğinde, Hopa ilçesinde 3 adet nakliyat ambarının bulunduğu görülmektedir. Deniz yolu ile ulaşım açısından ele alındığında ilçede 1 adet iskele bulunmakta ve bu iskele vasıtasıyla gemilere yolcu ve yük sevk edilmekltedir.Haftada bir düzenli olarak ekspres yolcu vapuru gelip gitmektedir. Yaz mevsiminde  bu sefer adeti haftada ikiye çıkarılmaktadır. Ayrıca her on beş günde bir posta seferi mevcuttur. Yine haftada ortalama yedi ve sekiz adet yük  motoru gelmektedir. Yük motorları Hopa’ya genellikle ticari eşya, asitnitrat, akaryakıt ve kömür getirmektedirler. Hopa’dan ise bakır, asit sülfürük, ham demir, meyve ve tomruk nakledilmektedir. Şoförler  ve Otomobilciler Derneğinin üye sayısı 50 olduğu anlaşılmaktadır. İlçede 1 adet matbaa mevcuttur.

Tarımsal faaliyetler ve hayvancılık durumu ele alındığında; toprak mahsulleri ofisince buğday olarak  1963 yılında 68.5 ton, 1964 yılında 60.2 ton, 1965 yılında 44.3 ton, 1966 yılında 34.5 ton, 1967 yılında 17.9 ton satış yapıldığı, mısır olarak 1963 yılında 76.8 ton, 1964 yılında 51.8 ton, 1965 yılında 5.5 ton mısır satışı yapıldığı anlaşılmaktadır. Hopa ilçesinde Toprak Mahsulleri Ofisi ajans müdürlüğü 1950 yılında açılmış olup 2 adet 90 tonluk depoya sahip bulunmaktadır. Tarımsal faaliyetler kapsamıda Hopa’da 6000 dekar alanda fındıklık sahası mevcut bulunmaktadır. 1967 yılı itibarı ile  Hopa İlçesinde kültür arazisinin dağılımı şu şekilde şekillenmektedir. Kıraç Tarka arazisi 500 hektar, sulu tarla arazisi 500 hektardır. 300 kektar alanda 23000 meyve ağacı bulunmaktadır. Yine 1967 yılı itibarı ile Hopa’da çiftçilik yapan aile fertleri sayısı 3553 olup, bunlardan 2354’ü 1-50 hektar, 77’si 51-100 hektar, 54’ü 101-200 hektar,22’si 201-300 hektar 10’u 301-500 hektarlık alanda tarımsal faaliyet sürdürmektedir.

1967 yılı esas alındığında Hopa ilçesinde çift tırnaklı küçük baş koyun adetinin 11.933 olduğu, keçi mevcudunun ise  6.062 olduğu görülmektedir.Yine çift tırnaklı büyük baş hayvan olarak sığır sayısının 7639 olduğu anlaşılmaktadır.tek tırnaklı hayvan mevcudunun ise  744 olduğu görülmektedir.Bu elde edilen rakamlar değerlendirildiğinde Hopa’da 1967 yılında toplam yetiştirilen hayvan sayısının 26.378 olduğu anlaşılmaktadır. 1967 yılı itibarı ile Hopa’da mezbahanede kesimi yapılan 794 baş koyundan 17.462 kg. et alındığı, 273 baş keçi kesiminden 5.273 kg et temin edildiği, 914 baş sığır kesiminden 67.000 kg et sağlandığı görülmektedir. Hayvancılık faaliyetleri kapsamında 1963 yılında Hopa’da 4 boğalık bir Jersey sunni tohumlama  laboratuvar istasyonunun kurulduğu anlaşılmaktadır. Bu istasyon vasıtasıyla 1967 yılında  973 ineğe tohumlama yapılmıştır. Arıcılık çalışmaları analiz edildiğinde 1967 yılında Hopa ilçesinde 900 adet eski usul kovan ile 20 aset yeni usul kovanın mevcut olduğu,bu kovanlardan 2000 kg bal ve 160 kg balmumu elde edildiği anlaşılmaktadır.

1967 yılında Hopa çay fabrikası 4.398.1  ton yaş çay işleyerek 10-.073.1 ton kuru çay elde edilmiş olup %24.6 randıman elde edilmiş bulunmaktadır. 1967 yılında üreticiye alınan yaş çay karşılığında  15.393.457.80 TL ödeme yapılmıştır. Aynı şekilde Hopa çay fabrikasında 8 teknik idari personel, 187 daimi işçi ve 790 geçici işçi görev yapmıştır. İlk çay ekimi 1936 yılında Kemalpaşa’da denenmiş olup, 1952 yılı mart ayında Hopa’da dikime başlanmıştır. 1952 yılında Hopa’da 29 köy ve mahallede dikime başlanmış olup 1967 yılında 16.963 dekar çaylık alan oluşturulmuştur. İlk üretime 1955 yılında girilmiştir. 1955 ile 1967 yılları arası yaş çay üretim durumu; 1955 yılında 2.1 ton, 1960 yılında 565.4 ton, 1965 yılında 1788.4 ton, 1966 yılında 3575.1 ton, 1967 yılında ise 3377.5 ton olarak şekillenmiştir. Üretimin artışına paralel olarak Hopa merkezinde günde 30 ton yaş çay işleyebilir kapasitede bir atölye açılmıştır. Daha sonra 4.500.000 TL proje tutarında 30.000m2 lik alanda fabrika kurulması için 1956 yılında ihale yapılmış olup Hopa çay fabrikası günlük 86 ton yaş çay işleme kapasitesiyle 1966 yılında çalışmaya başlamıştır. Yaş çayın kilosu 1955-1956 yılında 190, 1957, 1958 yılında 250, 1960-1965 te 300, 1966, 1967 yılında ise 350 kuruştan üreticiden satın alınmıştır.

İmalat sanayi durumu incelendiğinde; ilçede 2 adet oto lastik kaplama işi yapan iamalathanenin olduğu görülmektedir.ayrıca 3 adet briket imalathanesi mevcut bulunmaktadır. Hopa ilçesinde

Bankacılık sektörü ele alındığında Ziraat Bankasının Hopa’da 29.10.1938 tarihinde açıldığı, bu bankanın 1967 yılında 321 çiftçiye 1.081.550 TL plasman dağıttığı anlaşılmaktadır. Ziraat Bankasının yanısıra 1963 yılında Çaybank Hopa şubesi açılmış olup, bu banka tarafından 1967 yılında 180 çay üreticisine 2.752.885 TL plasman dağıtılmıştır.

Kooperatif faaliyetleri incelendiğinde  Hopa Çaycılar Kooperatifinin 1.3.1961 tarihinde kurulduğu, 1967 yılında mevcut  ortak sayısının 2459 olduğu, kooperatifin  1967 yılında 2260 ortağa 772.600 TL  kredi dağıtımı yaptığı görülmektedir.Ayrıca 1966 yılında Sarp, Çamlıköy ve Başköy üretim ve pazarlama  kooperatifi adları ile 3 adet kooperatif kurulmuştur.

Ticari faaliyetlerde bulunan şirketler incelendiğinde Hopa’da 5 adet kollektif şirketin bulunduğu, Bunlardan Şahinkaya Ticaret Kollektif  şirketinin oto yedek parça, akaryakıt, motorlu kara nakil vasıtaları acenteliği, nakliyat taahhüt alanında faaliyet gösterdiği, Küçükali Ticaret Kollektif şirketinin kara, deniz nakliyat komisyonculuğu, motorlu kara nakil vasıtalarının çalıştırılması, taahhüt işleri, her nevi toptan alım satım alanında faaliyette bulunduğu, Topçular Ticaret Kollektif  şirketinin oto levazımatı, her nevi alım satım taahhüt işleri, komisyonculuk, toptancılık kapsamında etkinlik gösterdiği, Kasım Kasımoğlu ve oğulları Ticaret Kollektif  şirketinin oto parçacılığı, akaryakıt, inşaat taahhüt, kara ve deniz nakliyat işleri, komisyonculuk, kerestecilik ve zahirecilik alanında faaliyet yürüttüğü, Ormanlar Ticaret Kollektif şirketinin otomobil, kamyon, kamyonet bilimum yedek parça, nakliyecilik, ticaret, taahhüt işleri alanında faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır.

Maden alanları ele alınıp incelendiğinde; Peronit (Çamlıköy) abano mevkiinde  sfalerit ve kalkopirit yatağı bulunmaktadır. Burada NW-SE yönünde piritli bir çok  fay  vardır. Bu çevrede iki tünel açılmış, bu tüneller 1. Dünya Savaşı’ndan evvel kapatılmıştır. Von Struven’in 1902’de yaptığı araştırmalara göre bu iki tünel sfalerit galen ve bakır bakımından zengin hidrotermal damarlar içermektedir. Her iki tünelden çıkan yığınlar için  de birçok sfalerit blokları, galen, pirit, kalkopirit gibi  cevherler bulunmuştur. Ayrıca tali derecede pirit ve kalkopirit bakımından zengin silisli albit-dasitlerin meydana getirdiği tali bloklar, sfalerit bakıra nazaran üstün durumdadır. Aynı şekilde yine Peronit köyünün 2,5 kmlik karayolu  boyunca maden bulunmakta olup bu madende iki tünel vardır. Birinci tünel 180 m uzunlukta, ikinci tünel ise 40 m uzunluktadır. Manganez oksit cevherleri, meneöşe renkli silisli dasitik tüflerin içinde bulunmaktadır. Bu tüfler ikinci mağmatik  devrin asit farklılaşması sonucunda oluşmuştur. Manganez cevherleri pirolozzit, polianit ve tali olarak opal ve kalsedon ihtiva etmektedir. Cevher %53.62 su ihtiva etmektedir. Ayrıca silis ve demir oksit bulunmaktadır. Peronitteki manganez cevherleri ikinci mağmatik devre ait denizaltı ekshalasyonları olarak mütalaa edilebilir.

Yerel yönetimler açısından durum ele alınıp değerlendirildiğinde 1967 yılında Hopa Belediyesi sınırları dahilinde 4 mahalle mevcut olup, belediye sınırları içerisinde 768 ev ve 5084 nüfus bulunmaktadır. Belediye hizmetleri 1 Başkan, 1 Muhasip,1 Baştabip, 2 katip, 1 tahakkuk memuru, 1 veteriner, 1 zabıta amiri, 2 zabıta memuru, 1 ebe, 1 kalfa ve 1 iskele memuru ile yürütülmektedir.Temizlik işleri 2 araba ve 10 işçi ile yerine getirilmektedir. İlçenin haritası 1954  yılında tanzim edilmiş ise de Harita ve imar planları İller Bankasınca yeniden ihale edilmiştir. Kanalizasyon ve itfaiye yoktur. 1 adet mezbahane mevcuttur.Belediye sınırları içinde yollar 33 km tülde olup, 1.3 km’si beton, 0.8km’si prke, 31 km’si stabilize ve karayoludur.

(*)KAYNAK:Artvin Valiliği tarafından yayımlanan 1967 Yılı Artvin İl Yıllığı.