TARİH
Yöre ile ilgili önemli tarihi bilgiler aşağıda kronolojik olarak verilmiştr:
İ.Ö. 2000-600 Hurriler, bölgede küçük devletler kurdular.
İ.Ö. 1200-600 Urartular Artvin bölgesini içine alan bir krallık kurdular.
İ.Ö. 720 Kimmerler Artvin yöresini istla etler.
İ.Ö. 680 İskit göçleri başladı.
İ.Ö. 149 Arsaklılar Artvin’i de sınırları içine alan “Küçük Arsaklı” devletni kurdular.
İ.S. 389 İber istilaları başladı.
536 Bizans imparatoru Justnianus, Arsaklı ülkesinde yeni bir askeri savunma düzeni kurarak Arsaklı ülkesini kendisine bağladı.
415 Arsaklılar Bizans’ın İran sınırını koruyan valiliğe bağlanarak tümüyle Bizans egemenliğine girdi.
531 Pakratlılar (Balgat) devlet kuruldu.
646 İlk İslam ordusu Artvin bölgesini istla et.
655 Bizans, Çoruh yöresini geri aldı.
737 Halife Hişam, Çoruh boyunu ele geçirdi.
853 Parkatlılar Çoruh boyunda Abbasi halifeliğine bağlı olarak Ortodoks Oğuz Beyliği’ni kurdular.
899 Çoruh boyu ile yukarı Kür kesimlerinde Bagratlılar krallığı kuruldu.
1068 Artvin Selçuklularca işgal edildi.
1073 Gürcüler Çoruh bölgesine ve Artvin’e egemen oldular.
1081 Selçuklular Artvin ve yöresini yeniden ele geçirdiler.
1240 Artvin Moğollar’ın eline geçt.
1256 Artvin İlhanlılar’ın eline geçt.
1479 Sultan Selim Trabzon beyi iken Laz-eli ve bütün Bat Gürcistan Osmanlı’lara bağlandı.
1536 Erzurum Valisi Mehmet Paşa Gürcistan’a sefer yaparak Oltu ve Penek kalelerini aldı.
1548 Osmanlı ordusu Erzurum’a giderek Atabekler yurdunu geri aldı.
1549 Vezir Ahmet Paşa Çoruh boyunda Tortum, Ağaçkala, Livana deresi (Artvin) çevresini Osmanlı sınırları içine aldı.
1551 Ardanuç Kalesi alındı. Ardanuç Sancağı kuruldu.
Haziran 1828 Rus Orduları Osmanlı topraklarına saldırdı. Artvin Rusların eline geçt.
Haziran 1829 Ruslar Edirne Antlaşması ile Artvin’i boşaltlar.
16 Nisan 1877 Rusların Osmanlı topraklarına saldırmalarına ortam hazırlayan Londra protokolü Osmanlı
hükümetne verildi.
24 Nisan 1877 Ruslar Babıâli’nin Londra protokolünü reddetmesini bahane ederek Osmanlı devletne savaş açt.
3 Mart 1878 Ayastafanos Antlaşması ile Artvin Rusların eline geçt.
2 Kasım 1914 Melo sınır taburu Artvin ve Ardanuç’taki Rus birliklerini geri püskürtü.
6 Ocak 1914 Sovyetlerle imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması’ndan sonra Salase adı verilen Kars, Ardahan
ve Batum’da halk oylaması yapıldı. Bu üç Liva Osmanlı devletne bağlandı.
17 Aralık 1918 Mondoros Silah Bırakışması uyarınca Batum, Artvin ve yöresi İngilizlerce işgal edildi.
18 Ocak 1919 Artvin’i de içine alan Kars Milli Şura Hükumet oluşturuldu. Ancak İngilizler bu
Hükumet Mayıs ayı içinde dağıtlar.
7 Nisan 1920 İngilizlerin Artvin’i boşaltmalarından sonra Gürcüler yöredeki etkinliklerini daha da artrdı. Batum 1 Temmuz 1920’de Gürcülerce işgal edildi.
23 Nisan 1920 Ahmet Akif Bey, Ahmet Fevzi Bey, Ahmet Nuri Bey, Ali Rıza Bey ve Edip Bey 1. Türkiye Büyük
Millet Meclisi’nin Batum üyeliklerine seçildiler.
22 Şubat 1921 Gürcistan Hükumet Artvin ve Ardahan’ı boşalt.
11 Ağustos 1923 Eski Ardahan Milletvekili Hilmi Bey 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Artvin üyeliğine
seçildi.
COĞRAFYA
Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümünde, Doğu Karadeniz Dağları üzerinde yer alan Artvin’in doğusunda Ardahan, güneyinde Erzurum, batsında Rize, kuzeybatsında Karadeniz, kuzeyinde Gürcistan Cumhuriyet bulunan ilin yüzölçümü 7.436 kilometrekaredir.
Artvin, arazi bakımından genel olarak dağlıktr. İlin Arhavi ve Hopa ilçeleri, Karadeniz ile denize paralel uzanan Doğu Karadeniz Dağları arasında kalan dar bir düzlük alan üzerine kuruludur. Bu ilçeler üzerinden Artvin’in Karadeniz’e olan kıyı uzunluğu 34 kilometredir. Kıyıdan iç bölgelere doğru gidildiğinde arazinin birden yükseldiği görülür. Artvin’de, ova olarak nitelendirilebilecek alanlar, Arhavi ve Hopa kıyı şeridindeki aluvyal düzlükler dışında mevcut değildir. İl sınırları içinde 30’a yakın akarsu vardır. Bunlardan Karadeniz’e dökülenler hariç diğerleri Çoruh Nehri’nin kollarıdır. Artvin’in muhtelif yerlerinde çok sayıda doğal göl vardır. Bunlardan Şavşat ve Borçka ilçelerinde bulunanları doğal güzellik ve turizm açısından en önemlileridir.
Ovalar
İl sınırı içerisinde ova özelliği gösteren hemen hemen hiçbir yer bulunmamaktadır. Zira düzlük alanlar Artvin ili yüz ölçümünün ancak %0,2’si kadardır. Kıyıda akarsu birikintilerinin meydana getirdiği alüvyal ovalara rastlanmaz. Çünkü Dağların denize bakan yamaçlarından kaynaklarını alan Hopa ve Arhavi Deresi’nin suları az ve uzunlukları kısa olduğundan birikint ovalarının büyüklüğünü sınırlanmıştr. Bütün bunlara rağmen Hopa ilçesinde, Sundura Dere’sinin ağzında ve Arhavi ilçesinin Kabirse Dere’sinin ağzında birer küçük delta ovalar oluşmuştur.
Dağlar
Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanan Doğu Karadeniz Dağları’nın il sınırları içindeki uzantları;Kaçkar, Altparmak, Kükürtlü, İskarist Dağları adıyla sınıra kadar uzanmaktadır. Bu dağ sırasının üzerinde çok sayıda dağ ve yüksek tepeler yer alır. Karadeniz kıyısını takip ederek batdan doğuya doğru iki sıra halinde uzanan 3937 m yüksekliğindeki Kaçkar Dağı Karadeniz Dağları’nın en yüksek noktasını oluşturur. Bu dağın su bölüm çizgileri Artvin, Rize, Erzurum il sınırlarını belirler. Şavşat ve Borçka ilçeleri arasında yer alan, Çoruh ve Berta vadileri ile Gürcistan sınırına kadar uzanan Karçal Dağı 3428 m yüksekliği ile ilin diğer önemli bir dağıdır. Artvin’in diğer önemli dağları ve yükseltileri şöyledir: Kaçkar Dağı 3937 m, Mihrap Dağı 2950 m, Karçal Dağı 3428 m, Sahara Dağı 2799 m, Kükürtepe Dağı 3348 m, Karyan Dağı 2790 m, ArsiyanDağı 3164 m, Karadağ 2300 m, Çadır Dağı 3050 m, Büyük Yurt Dağı 2250 m, Kürdevan Dağı 3050 m, Genya Dağı 1850 m, Kartal Dağı 3000 m.
Yaylalar
İl topraklarının yaklaşık % 51’ini kaplar. Artvin’in başlıca yaylaları Yusufeli, Zeytnlik ve Ortaköy Derelerinin oluşturduğu çizginin güneydoğusundaki bölgede bulunan Meşeli, Kurudere, Düzenli, Kireçli, Yığılı, Kapik, Irmaklar, Bilbilan, Çamlıca, Hanlıköy, Ballı ve Yoncalı yaylaları, Muratlı Borçka, Artvin-Ortaköy Deresi ile Gürcistan arasında kalan bölgedeki, Taşköprü, Meydancık, Mısırlı, Oba yaylaları, Merkez ilçe Zeytinlik-Yusufeli ilçesi çizgisinin kuzey ve kuzeybatısında kalan bölgedeki Keşoğlu, Çamlık, Mağara, İnekli, Kocakarılı,
Dikme ve Taşkınlık yaylaları sayılabilir.
Vadiler
Artvin ili yüzey şekilleri, genellikle yer alt kırılmaları ve volkanik faaliyetler sonucunda meydana gelmiştr.
Vadilerin bir bölümü ise bu tektonik kırılmalar sonucunda meydana gelen fay ve çizgilerine uyarak oluş-
muş dağ sıralarını birbirinden ayıran dağlara paralel çizgiler halindedir. İl’de bulunan vadileri dört kısımda
incelemek mümkündür.
Diğer vadiler
Ardanuç Dere’si Vadileri: Vadi tabanı Ardanuç ilçesinde nispeten geniştir. İlçe merkezinin 7 km kuzeybatısında bulunan Cehennem Dere’si tipik bir kanyon vadidir. 500 m uzunluğunda 70 m genişliğinde ve 6 m derinliğindedir. Ardanuç suyuna açılır ve dünyadaki sayılı kanyon vadileri arasında yer alır. Ortaköy Vadisi: Şavşat ilçesinin sularını boşaltan irili ufaklı çayların meydana getirmiş olduğu bu vadi zengin bitki örtüsüyle kaplıdır.
Altparmak Vadisi: Barhal Dere’sini takip eder. En geniş yeri 3 metredir. Murgul Vadisi: Murgul Dere’sinin meydana getirdiği bu vadinin tabanı diğer vadi tabanlarına göre daha geniştir.
Akarsular
İl sınırları içinde bulunan akarsular iki bölümde incelenir. Bir kısmı asıl ırmak olan Çoruh Nehri’nin kollarını meydana getrirken bir kısmı da il sınırları içinde ve il sınırları dışında Karadeniz’e dökülen nehirlerdir.
Başlıcaları şunlardır:
Çoruh Nehri: İlin en büyük akar suyu olan Çoruh Nehri, Mescit Dağları’ndan kaynağını alarak, Bayburt’u geçtkten sonra Yusufeli ilçesinin Yokuşlu Köyü mevkiinde il sınırına girer. Sukavuşumu denilen yerde Oltu suyu ile birleşir. Yusufeli yakınlarında Barhal deresiyle birleşen Çoruh Nehri kuzeybat yönüne girer. Artvin yakınlarında Ortaköy suyunu, Borçka’da Murgul suyunu, İçkale suyunu ve Kaynarca suyunu alarak Muratlı Köyünü geçerek, Batum’un güneybatısında Karadeniz’e dökülür. Çoruh Nehri’nin uzunluğu 376 km olup,
354 km’si sınırlarımız içerisindedir. Barhal çayı: Kaynağını Kaçkar Dağları’ndan alır. Erzincan, Yüncüler, Çevreli ve Dört Kilise derelerini alarak Çoruh Nehri’ne karışır. Şavşat suyu Şavşat, irili ufaklı 13 deresi bulunması ile su zenginliğine sahip bir ilçemizdir. Şavşat deresi Ortaköy deresinin kaynağı olup Ardanuç deresiyle birleşerek Çoruh Nehri’ne kavuşur.
Kaynağını Sahara dağlarından alarak Şavşat suyuna birleşir.
Göller
Artvin’de, irili ufaklı çok sayıda göl vardır. Bunların çoğu buzul vadilerinin diplerinde oluşmuştur ve genellikle Karagöl adıyla anılır. Önleri moren yığınıyla dolu olan bu göller derindir. Çoğunda bol alabalık bulunan ve doğa harikası olan bu göllerin en önemlileri, Şavşat ve Borçka’da bulunan ve Karagöl adıyla anılan göllerdir.
Yeralt Zenginlikleri
Artvin ilinin toprakları maden yatakları oluşumuna elverişli bir bölgede yayılmıştr. Ülkemizin en zengin bakır madeni yatakları Artvin’de bulunur. Maden Tetkit ve Arama Enstitüsü’nce (MTA) Merkez ilçede altın, Ardanuç ilçesinde manganez, Borçka ve Murgul’da bakır, pirit ve manganez, Şavşat’ta bakır, kurşun, çinko ve manganez, Yusufeli ilçesinde de linyit kömürü açısından zengin rezervlerin bulunduğu tespit edilmiştir.
İklim
Artvin’in iklimi; yeryüzü şekillerinin özellikleri nedeniyle bölgelere göre çeşitlilik göstermektedir. Kıyı kesimlerinde ılık ve yağışlı bir iklim tpi egemendir. Buna karşın, ilin iç bölgelerine doğru, yüksek kesimlerde kışlar sürekli ve bol karlı, yazlar serin geçer. Çoruh Vadisi’nin derin tabanında, kıyıya oranla daha az yağışlı, kışları fazla sert olmayan bir iklim tipi vardır. Çoruh Vadisi boyunca yer yer Akdeniz iklimi özellikleri görülür.
Bitki Örtüsü
Artvin ili topraklarının yaklaşık % 55’ini 390.000 ha ormanlık alanlar kaplamıştr. İldeki ormanların büyük bölümünü iğne yapraklı ağaçlar oluşturmaktadır. Bölgede, yüksek dağların eteklerinden üst kısımlara doğru gidildikçe, önce yapraklı türler, sonra iğne yapraklılar görülmektedir.
