Artvin Kültür Varlıkları

0
935
merkez-livane-kalesi-artvin
merkez-livane-kalesi-artvin

A) Tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan yer üstünde, yer
altnda veya su altndaki tüm taşınır ve taşınmaz varlıklar “Kültür Varlıkları”dır. Doğal ve kültürel varlıkların
korunması, bakımı ve bizden sonraki nesillere aktarılabilmesi, bütün dünya ülkelerinde olduğu gibi yurdumuzda da önemli bir sorun haline gelmiş bulunmaktadır.
B) Hızla değişen yaşa şartları, hızlı kentleşme, nüfus artşı, doğal kaynakların giderek artan bir şekilde tahribi, endüstrileşme ve teknik gelişmeler, bilinçli ve bilinçsiz ellerin gerçekleştrdiği tahribat ile kültür varlıklarımızın yağmalanması, geçmişten günümüze kalan kültürel değerlerin korunmasını zorunlu kılmaktadır.
C) Kaya mezarlıkları, yazılı-resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar, höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve metropoller; kale, hisar, burç, sur, tarihi kışla, tabya ve isthkâmlar ile bunlarda bulunan
sabit silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitâbeler, köprüler,
su kemekrleri, su yolları, sarnıç ve kuyular, tarihi yol kalıntları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli
taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtmlar; tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar, camiler,
mescitler, musallalar, namazgâhlar; çeşme ve sebiller; imarethane, darphane, şifahane, muvakithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar,hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, steller,
sinagoglar, bazilika, kilise ve manastrlar, külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntları; freskler, kabartmalar, mozaikler ve benzer taşınmazlar; kültür varlığı örneklerindendir. Ait oldukları devirlerin mimari özelliklerini
yansıtan cami, han, hamam ve bedesten gibi anıtsal yapıların, tarihi evlerin ve bunları tamamlayan doğal
güzelliklerin ve anıtların birlikte meydana getrdikleri tarihsel kent dokularının tahrip edilmesi ve yok olması, ilerde giderilemeyecek kayıplara neden olmaktadır.
D) Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları (2863 sayılı Kanun’un 6. maddesi);
a. Korunması gerekli tabiat varlıkları ile 19. yy sonuna kadar yapılmış taşınmazlar,
b. Belirlenen tarihten önce yapılmış olup, önem ve özellikleri bakımından Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca
korunmaları gerekli bulunan Kültür Varlıkları,
c. Milli tarihimizdeki önemi nedeniyle, zaman kavramı ve tescil söz konusu olmaksızın Milli Mücadele ve
T.C’nin kuruluşunda büyük tarihi olaylara sahne olmuş binalar ve tespit edilecek olanlar ile M.Kemal Atatürk tarafndan kullanılmış evler olarak ayrılabilirler.
E) Taşınmaz Kültür Varlıkları Fonksiyonlarına Göre Şu Şekilde Guruplanabilirler:
a. Dini ve Kültürel yapılar: Tiyatro, stadyum, tapınak, agora, kilise, cami, han, hamam, bedesten, türbe, mezar vb.
b. Askeri yapılar: Kale, burç, askeri depolar, tabyalar, surlar vb.
c. İdari yapılar: Saray, vilayet konakları, halkevi vb.
d. Sivil yapılar: Yalılar, konaklar, evler, dükkânlar vb.
e. Endüstriyel yapılar: Atölye, fabrika, imalathane vb.
F) Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıkları da Şu Ana Koruma Grupları İçinde İncelenebilirler: (Yüksek
Kurulun 4.3.1988 gün ve 14 sayılı İlke Kararı)
I.Grup yapılar: İçi ve dışı ile olduğu gibi korunması gereken, malzeme değişikliği yapılmadan sadece bakım koruma onarımı gerçekleştirebilecek, ayrıca, binanın yaşamını devam ettirebilmesi için zorunlu tesisatın konulabileceği veya mevcudun değiştirilebileceği yapılar.
II.Grup yapılar: Özellikle çevresel nitelikleirnin önemi açısından gabarisinde ve cephesinde değişiklik olmamak koşulu ile taşıyıcı sisteminde, iç kısmında, iç ve dış malzemesinden değişiklik yapılabilecek yapılar.
III.Grup yapılar: Özellikle çevresel niteliklerinin önemi açısından cephe özelliğine sadık kalmak üzere, gabarisinde bazı değişiklikler yapılabileceği bigi, yeni yeri belirleme koşulu ile taşınabilecek, taşıyıcı sisteminde, iç kısmında, iç ve dış malzemesinde değişiklik yapılabilecek, yenilenebilecek yapılar.
IV.Grup yapılar: Çevresinin gerek mimari, gerekse gabari bakımından tümü ile yenilenmiş ve tek başına korunma şansını kaybetmiş veya mimari özelliğini tümü ile yitrmiş veya kamu yararına kaldırılması gerekli olan taşınmaz kültür varlığı olup da gerek görüldüğünde röleveleri veya yeterli miktarda fotoğrafları koruma kurulana iletlip, karar alındıktan sonra, yıkılacak yerine Koruma Kurulu’nun önerisi doğrultusunda uygulama yapılabilecek yapılar.

G) Sit Bölgeleri
Sit Bölgeleri (Korunması gerekli alanlar) özelliklerine göre aşağıda gruplanmıştr:
a. Kentsel Sit: Bir araya gelişleri ile teker teker taşıdıkları değerlerin toplamından daha fazla değişik bir değer oluşturan doğal ve insan ürünü çevre elemanları (bitki örtüsü, sokak dokusu, duvar, çeşme vb.) homojen oluşları ve estetk, tarihi açıdan taşıdıkları değer nedeni ile bütünlük gösteren alanlardır. (Örnek olarak Şırnak, Kütahya, Mardin, Bursa’nın eski dokusu verilebilir.)
b. Tarihi Sit: Önemli tarihi olayların geçtği bu sebeple korunması gerekli yerlerdir. (Örneğin; Conkbayırı, Lassos Ovası)
c. Arkeolojik Sit: Antk bir yerleşmenin veya eski bir medeniyetn kalıntlarının bulunduğu yer veya su altnda bilinen veya meydana çıkarılan alanlardır. (Ephesos, Miletos, Aphrodisias, Acemhöyük, Boğazköy gibi antk yerleşmeler.)
d. Doğal Sit: Korunması gerekli doğal güzellik ve gariplikleri ile doğal ve jeolojik olayların oluşturduğu ilginç görünüşlerinin, asırlık ağaç topluluklarının bulunduğu alanlardır. (Örneğin; Pamukkale, Ürgüp, Peri Bacaları, Abant Gölü, Dilek Yarımadası, Ihlara Vadisi, Damlataş Mağarası, Manavgat Çağlayanı, Düden Şelalesi.)
e. Karışık Sitler: Alanın özelliğine göre yukarıda belirtlen sitlerin birkaçını içine alan sitlerdir. (Örnek; Alanya Kalesi ve çevresi, Doğal Arkeolojik ve Kentsel Sit, Boğaziçi Doğal ve Arkeolojik Sit oluşturmaktadır.)
Sitlerin Korunma Grupları:
Arkeolojik Sit Alanı (Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 4.3.1988 gün ve 6 sayılı İlke Kararı) I.Derece Arkeolojik Sit Alanı: Korumaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanlarıdır.
II.Derece Arkeolojik Sit Alanı: Korunması gereken ancak kullanma şekli ve ölçüleri Koruma Kurulları tarafndan tayin edilecek sit alanlarıdır.
III.Derece Arkeolojik Sit Alanı: Gelişmeye yönelik koruma-kullanma plan kararlarının getrilmesine Koruma Kurulu’nca izin verilebilecek sit alanlarıdır.
Doğal Sitler: (Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 28.6.1988 gün ve 24 sayılı kararı):
I.Derece Doğal Sit Alanı: İlginç özellik ve güzelliklere sahip olması ve ender bulunması nedeni ile mutlak korunması gerekli olan ve korunmaya yönelik bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak sit alanlarıdır.
II.Derece Doğal Sit Alanı: Doğal yapının korunması ve geliştrilmesi yanında kamu yararı göz önüne alınarak kullanıma açılabilecek alanlardır.
Tespit ve Tescil
Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının tespit Bakanlıkça doğrudan doğruya veya diğer ilgili kurum ve kuruluşların uzmanlarının yardımlarından faydalanılarak yapılır. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün idaresinde ve denetminde bulunan mazbut ve mülhak vakıflara ait taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetnde bulunan cami, türbe, kervansaray, medrese, han, hamam, çeşme vb. korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının tespit, envanterlenmesi Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yapılır. Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler, Koruma Kurulu kararı ile tescil olunur. 2863 sayılı Kanun ve 3386 sayılı Kanun’un 2. maddesi uyarınca gerçekleştirilen yönetmelikte Korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları’nın tespitlerinde esas alınan kriterler şunlardır:
1-Taşınmazın 19. yy sonuna kadar yapılmış olması,
2-19. yy sonunda yapılmış dahi olsa önem ve özellik açısından korunmaya gerekli görülmesi,

3-Taşınmazın sit alanı içinde bulunması (sit alanı içinde olmasa da tek başına korunmaya alınabilir.)
4-Taşınmazın milli tarihimizdeki önemleri nedeniyle zaman unsuru ve tescil söz konusu olmaksızın Milli Mücadele ve T.C’nin kuruluşunda büyük tarihsel olaylara sahne olmuş binalar ve tespit edilecek alanlar ile M.Kemal Atatürk tarafından kullanılmış evlerden olması gibi ana kriterler göz önüne alınmaktadır. Bu ana kriterler çerçevesinde taşınmazın sanat değeri, mimari, tarihsel, estetk, yöresel, arkeolojik değerler kapsamı içinde; strüktürel, dekoratf, yapısal durum, malzeme, yapım teknolojisi, şekil bakımından özellik
göstermesi dikkate alınmaktadır. 3386 sayılı Kanun’un 2. maddesinde alınan kriterler çerçevesinde, devletn olanakları göz önünde tutularak örnek durumunda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eser korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir hükmü getrilmiştir.  
Tescil Tespit edilen korunması gerekli taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları’nın, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı ile tescil edilmesidir. Tespit sonucunda, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları’nın özelliklerinin tanımlandığı tespit fşi, fotoğraf, sit alanları için; fotoğraflardan oluşan albüm, taşınmazların işaretlendiği
ve sit sınırlarının belirlendiği haritalar, slaytlar, korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları’nın adı, adresi, kadastral durumlarının belirtldiği listeler, Taşınamaz Kültür ve Tabiat Varlıkları’nı tarif eden ve tespit ekibince gerekli görülen diğer belgeler, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları’nda değerlendirilir, korunması gerekli olan Taşınmaz Kültür ve Tabiat varlıkları ile sit sınırları karar ile tescil edilir.

Tescil kararının maliklere bildirimi, Bakanlık adına taşınmazın bulunduğu yerdeki Bakanlık teşkilat tarafndan yapılır. Tescil edilen korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı merkez ilçede ise Valilikçe, ilçe sınırları içinde ise Kaymakamlıkça, tescil kararı Valiliğe ve Kaymakamlığa tebliğ tarihinden itbaren en geç 3 gün içinde ilan tahtalarına asmak, Belediye hoparlörü ile duyurmak veya köy muhtarlığına bildirmek suret
ile ilan edilir. Bu ilana ait tutanak Bakanlığın en yakın temsilcisine teslim edilir.
Bu işlemler tamamlandıktan sonra, Vali’nın veya Kaymakam’ın yazısı üzerine korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı’nın tapu kütüğünün beyanlar hanesine korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlığı olduğuna dair kayıt konur.