Karadeniz’in Karayemişi

0
1507

Selçuk Güney

Yöremize özgü meyvelerin başında gelmesine rağmen kıymeti pek bilinmiyor karayemişin. Gurbetin amansız zorluklarıyla baş ederken de hep gözümüzde tüter yayla yaşamları, özgürce akan dereler, tüm ailemizin birlikte yaşadığı geniş evler, karalahana ve karayemiş.
Doğu Karadeniz’in her tarafı karayemişle dolu. Temmuzun ilk haftasından sonra kuşlarla yarışarak karayemiş yiyoruz. Toplanamayanlar ise kaybolup gidiyor doğada. Aslında karayemiş bölge insanı için ciddi bir gelir kaynağı olabilir.

İşte bizim karayemişin marifetleri:
İngilizce adı Cherry laure olan Karayemiş, ülkemizde Taflan, Karamış, Kattak, Laz Üzümü, Laz-Gürcü Kirazı, Tçko, Tanal, Tzevağ adlarıyla bilinir.
Karayemiş, 1546 yılında bir Fransız tarafından Trabzon Kirazı (Cerasus trapezuntuna) olarak adlandırılmıştır. Bitki aynı yıl İstanbul üzerinden İtalya’ya, 1574’de başka bir yabancı tarafından Viyana’ya oradan da Fransa ve İngiltere’ye gönderilmiştir. 1600 yılından itibaren tüm Avrupa’da park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmeye başlanmıştır.
Bitkinin asıl yayılma alanı Karadeniz’in doğu bölgeleri, Kafkaslar, Toroslar, Kuzey ve Doğu Marmara’dır. Genel olarak ılıman iklim bölgelerinin meyvesidir. Bu bakımdan en iyi karayemişler Karadeniz bölgesinin sahil kuşağında yetişmektedir.

Kullanım Alanları
Karayemişin kullanılan kısımları yaprağı, çekirdeği ve meyvesidir.
Meyveleri üzerinde yapılan çalışmalarda karayemişte mineral maddelerin ve antioksidan maddelerin bol miktarda, buna karşın bakır ve çinko gibi ağır ve zararlı metallerin ise çok düşük miktarlarda bulunduğu tespit edilmiştir. Karayemiş,
– Bazı ilaçlara tat ve koku (kremlerde) verici olarak kullanılır.
– Hayvanlara taze olarak yedirilir
– Pasta, kek ve özellikle hoşaf ve kompostolara koku ve tat tablalarının süslenmesinde, hamsi buğulamasında koku vermek ve iştah açmak için (1-2 adet halinde) kullanılır, Yaprakları çiçek açma döneminde zehirlidir. Gelişmesini tamamlayan taze yaprakları elle toplanır. Destile edilerek eczacılıkta kullanılan Laura Cerasin maddesi elde edilir.

Karayemiş ve Sağlık
– Antioksidan özelliği sayesinde, birçok hastalığın oluşumu ve gelişmesini önlemesinde faydalıdır. Bu anlamda karayemiş tüketiminin fayda sağlayacağı hastalıkların başında, alzheimer, diyabet, doku ve cilt hastalıkları, kanser, kalp-damar hastalıkları ve romatizmal hastalıklar geliyor. Karayemişin antioksidan özelliğiyle aynı zamanda yaşın ilerlemesiyle vücutta meydana gelen oksidaf zarar azalıyor, yaşlanma da gecikiyor.
– Bronşite iyi gelir (Meyveler çekirdekleri ile toz edildikten sonra balla karıştırılır)
– Demir eksikliğini giderici özelliği vardır.
– Dişleri korur.
– Hemoroide iyi gelir
– İdrar söktürür
– İnsülün hormonunu geliştirir. Spazm çözüdür (sindirim sistemi).
– Kalp çarpıntısını giderir
– Kan şekerini düşürür
– Kasların düzenli çalışmasını sağlar
– Kemik yapısını geliştirir.
– Mide ülseri ve barsak tembelliğini giderir
– Özsuyu egzamaya yarar
– Sakinleştiricidir (astım, sinirsel öksürük)
– Sigaraya karşı isteksizlik doğurur
– Şeker hastalığına karşı, fırında kurutularak ya da kavrularak tüketilir
– Taş düşürücüdür
– Uyku vericidir
Çok güzel reçeli ve marmeladı olur. Karayemiş ekolojik bir üründür ve misafirlerinize ikram edebilirsiniz. Pekmezinin de yapılabileceğini düşünüyorum. Çok miktarda toplamak zor olsa da bu sene deneyeceğim. Ayrıca kurutulursa kışın da yenebilir.

Karayemiş Likörü
Karayemişin bir likörü olur ki inanılmaz, misafirlerinize ayrı bir tat olarak ikram edebilirsiniz, turizmin geliştiği yerlerde satılabilir de, yapımı da çok kolay.
Bir kilo çekirdeği ayıklanmamış karayemişe 250 gram kadar şeker katıp bir akşam bekletin, daha sonra 750 grm. votka katın ve güneş almayan bir yerde 3 ay bekletin sonrada afiyetle için ve dostlarınıza ikram edin bakalım nasıl olacak. Bu oranda da çoğaltabilirsiniz, biraz ekonomik olsun diyorsanız Eczaneden etil alkol alın 1/4 oranında su ile sulandırın ve votka yerine kullanabilirsiniz.

Kaynaklar:
1) Karayemiş Yetiştiriciliği ve Önemi, Yrd.Doç.Dr. Ali İSLAM, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ordu Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü
2) Rize Tarım İl Müdürlüğü
3) www.ntv.com.tr, 16 Eylül 2003
4) www.oregonstate.edu