Topaloğlu Horonu
Hasan Azaklı
Topaloğlu sülalesinin yaşadığı Hopa’nın Hendek köyünde oynanan ve Dünyada sadece bu köye özgü olan “Toplaoğlu” horonu tulum eşliğinde oynanmaktadır. Topaloğluların oynadığı horonda çalınan tulum Karadeniz bölgesinde çalınan tulumdan farklı bir özellik göstermektedir. Topaloğlularının oyununda çalınan tulumun delikleri karadenizde çalınan tulumlardan farkı ise delik sayısının iki adet eksik olmasıdır.
Özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde çalınan tulumlar on delikli olup beş inişli ve beş çıkışlı deliklerden oluşmaktadır. Topaloğlularının oynadığı oyunda çalınan tulum üsten aşağı beş delikten, alttan yukarı üç delikten olmak üzere toplam sekiz adet delikten oluşmaktadır.
Topaloğlu horonunun oynanmasında eşlik eden tulumun diğer tulumlardan iki delik eksik olmasının başlıca nedeni oynanan oyunun sert ritimli olması ve dik çıkışlı olmasından kaynaklanmaktadır. Bu oyunun temel özelliği sert bir ritüele sahip olmasıdır. Topaloğlu sülalesi yüzyıllardan beri keçi besiciliği yapmakta, yazları Hopa’nın Balıklı yaylası ile Murgul’un Mağara ve Şova yaylasına çıkmaktadırlar.
Topaloğlu
sülalesinin bu yaylaları mesken etmelerinin temel nedeni keçilerin kayalık ve
taşlı yerleri sevmelerindendir. Bu nedenle Murgul yaylaları kayalık ve taşlık
olduğundan Topaloğlu sülalesi yaylak olarak bu yaylaları yazları yurt
edinmiştir. Bu doğal ortamda besledikleri keçilerin derisinden tulum yaparak,
yapmış oldukları 8 delikli tulumu oynadıkları Topaloğlu horonun aenstrüman eşlemesi
yapmışlardır.
Topaloğlu horonunun temel özelliği kolların dik tutulması, ayakların sert yere
vurulmasıdır. Bu folklorik hareketlerde ana tema disiplinin, saygının ve
ciddiyetin ön planda tutulmasıdır. Toplumsal yaşam içerisinde bu temaların
baskın olduğundan bu davranışlar folklora da yansımış bulunmaktadır.
Kısacası Topaloğlu horonu disiplini, birliği simgeleyen figürleri içeren bir oyun olma özelliği taşımaktadır. Bu oyunun temel özelliği ve pransibi, daha doğrusu anlatılmak istenen ana tema birlikte davranma, birlikte hareket etme, disiplinli yaşam ve karşılıklı saygıyı içeren figürleri içermesidir.
Oyunda ayaklar yere sert bir şekilde vurulur. Kollar havaya kaldırılırken hızlı ve dik şekilde bir anda kaldırılır. Oyunda boy sıralaması önemlidir. Oyuna ilk yuvarlak daire şeklinde halka oluşturularak başlanır. Komutçunun komutuyla ayaklar sertçe yere vurularak oyuna başlanır. Daha sonra geçilme hareketi yapılarak kollar dik olarak havaya kaldırılır. Tekrar geçişlerle beraber kırılma seslenmesi ile diğer figüre geçilir. Sağ ayağı dışa alıp, tekrar yerine halka çemberine vurularak oyun devam eder. Komutçunun komutuyla tek el çırpması yapılır. Komutçu daha sonra tulumcuya, oyunculara, çevreye coşku vermek için seslenme yapar. Bu seslenmede komutçu “uçalım uçalım” diye seslenir. Halkadakiler “kime kime” diye karşılık verir. Komutçu onurlandıracağı kişi veya grubun ismini söyler. Bundan sonra üç alkışla oyunun başına dönülür ve bu şekilde oyun devam eder. Komutçu “git dur” komutu verdiğinde oyun sonlandırılır. Topluca baş eğilerek izleyiciler selamlanır ve oyun sona erer. Topaloğlu horonunda tulumcu halkanın ortasında yer alır. Tulum sesi mikrofonla değil doğal olmasına önem verilir. Komutçunun tulumu dinleyip ona göre doğallıkla oyunu yönlendirmesi oyunun en temel prensibidir.
