İrden Yazıcı
1202 ve 1204 yılları arasında geçen IV. Haçlı Seferi sırasında Bizans başkenti Konstantinopolis’i işgal eden Latinler, burada Latin İmparatorluğu’nu kurdular. Bunun üzerine yakınlarıyla birlikte Konstantinopolis’ten kaçan Bizans İmparatorluk ailesinin bir ferdi olan Aleksios Komnenos, Ereğli’den Batum’a kadar uzanan kıyı şeridini ele geçirmeyi de başararak 1204 yılında Trabzon Rum İmparatorluğu’nu kurmuş ve başkent Trabzon’da I. Aleksios Komnenos unvanıyla koltuğa oturmuştur.
Ancak Latin İmparatorluğundan kaçan Bizans kraliyet ailesinin Trabzon Rum imparatorluğu’nu kurması savaşları önlemez. Trabzon Rum imparatorluğu’nu kendine rakip olarak gören İznik Rum İmparatorluğu Selçuklularla anlaşarak Trabzon’a savaş ilan eder, önce Amasra ve Ereğli’yi almayı başaran Selçuklular üstüne başkent Trabzon’u kuşatırlar ama başarısız olurlar.
1214 yılındaki Sinop Savaşı’nda Sinop’u savunmaya çalışan I. Aleksios Komnenos, kentle birlikte Anadolu Selçuklu hükümdarı İzzettin Keykâvus Tin’in eline geçti. Selçuklular barış antlaşmasını I. Aleksios Komnenos’a sunarlar. Antlaşmada, Trabzon Rum İmparatorluğu’nun sınırlarının Yeşilırmak ve Terme çayları arasında kalacak bir biçimde daraltılması ve her yıl düzenli olarak belirli miktarda haraç ödenmesi gibi maddeler vardır. I. Aleksios Komnenos bu antlaşmanın imzalanmasıyla ve özgürlüğüne geri kavuşur. Trabzon’un Selçuklulara olan bağlılığı 1243 yılında Cengiz Han komutasındaki Moğollar ve Selçuklu Türkleri arasında gerçekleşen Kösedağ Savaşına kadar sürer.
Kösedağ savaşından sonra Anadolu 1 yıl gibi bir sürede Moğollar’ın yönetimi altına girer, Trabzon Rum imparatoru I. Manuil Komnenos bir muharebede insan ölülerinden dağlar yapan Cengiz Han’ın sıradaki hedefi olmamak için Moğollarla iyi ilişkiler geliştirmiş ve oradaki Moğol devletlerinden olan İlhanlılara haraç ödemeyi kabul etmişlerdir. Kardeş ve taht kavgalarının sonucu olarak Anadolu’daki İlhanlı etkisi iyice azalınca Trabzon Rum imparatorluğu Türkmen Beyliklerinin yoğun saldırılarına uğramıştır. II. Ionnases Komnenos döneminde Giresun, Ordu ve Ünye yöreleri Türkmenler’in eline geçmiştir. Kız kardeşi Maria’yı Akkoyunlu beyi Kara Yülük Osman’la evlendiren III. Aleksios Komnenos, böylece en güçlü Türkmen beyliklerinden biri olan Akkoyunlular’la akrabalık kurarak sınırlarını güven altına almıştır ancak bu kez de Osmanlılar Trabzon sınırına kadar ilerlemişlerdir.
I. Murat döneminde Trabzon Rum imparatorluğu Osmanlılara yıllık haraç vermeyi kabul etmiş imparator IV. Ionnases Komnenos, Osmanlı egemenliği altına girmekten kaçındığı için güzelliği ile ünlü olan kızı Katerina’yı Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’la evlendirerek Akkoyunluların koruması altına girmiştir. Böylece Osmanlıya bağlanma riskine karşı önlemini almıştır. IV. Ionnases Komnenos’un 1458 yılında ölümü üzerine yerine geçen yeğeni ve son Trabzon Rum imparatoru David Komnenos, eniştesi Uzun Hasan’a güvenerek Osmanlı devletine ödediği yıllık vergiyi kestiği gibi, daha önce verilenleri de elçiler aracılığıyla geri istemiştir. Bizans tahtında hak iddia edip Papalık ve öteki Avrupa devletleriyle Osmanlılara karşı bir ittifak oluşturmaya çalışmıştır.
Bu olay üzerine Fatih Sultan Mehmet, Trabzon üzerine sefere çıkmıştır. David Komnenos ise bu olay karşısında Uzun Hasan’a güvenmiş ancak Osmanlıları karşısına almaktan çekinen Uzun Hasan tarafsız kalınca hem karada toplarca hem de denizden gemilerce kuşatılan David Komnenos daha fazla direnememiştir. 1461 yılında barış antlaşması imzalanmış, antlaşmayla beraber 257 yıl hüküm süren 22 hükümdar tarafından yönetilen Trabzon Rum imparatorluğu eyalet olarak Osmanlıya katılmıştır. Trabzon Rum İmparatorluğu’ndan günümüze kalan birçok tarihi eser vardır. Bu eserlerden Trabzon/Maçka’da bulunan Sümela Manastırı, Trabzon/merkezde yer alan Ayasofya Kilisesi ve Rize/Ardeşen/Fırtına Deresi Vadisinde bulunan Zilkale bölge tarihi için oldukça önemlidir.
* Artvin Kazım Karabekir Anadolu Lisesi 2. sınıf öğrencisi
